Статистика – бұл болашақтың айнасы
2024-05-30, 12:39
Аякөз СҰЛТАН
Статистика департаменті мамандарының жұмысы және оның біздің өміріміздегі маңызы туралы ойлайтындар көп емес. Олардың қызметі түсініксіз және мардымсыз болып көрінгенімен, іс жүзінде ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуында шешуші рөл атқарады. Қаламыздағы қызық жағдай халықтың статистика департаментінің қызметінен қаншалықты бейхабар екенін көрсетеді. Бұрын бұл мекеме 1-шағын ауданда орналасса, қазір жекеменшік компания полиграфиялық қызмет көрсетуде. Алайда мемлекеттік мекеме көшкеннен кейін 1-шағын ауданда «Статистика» белгісі қалып қойып, халықты адастыруда. Жаңа баспа тұтынушылары қалаған ғимаратты іздегенде «Статистика» сөзін басшылыққа алады, бірақ карталар оларды Д.Асамбаев көшесіне апарады. Баспахана іздеп, оның қызметі полиграфиялық қызметке қатысы жоқ деп те күдіктенбей, мемлекеттік мекемеге жүгінеді. Аңыздар мен қате пікірлерді сейілту үшін біз олардың жұмысының маңыздылығы мен ерекшеліктерін білу үшін Статистика департаментінің басшысы Әлия Әлкенованы әңгімеге тартқан едік.
– Әлия Аманжолқызы, алдымен жұмысыңыздың мән-жайымен таныстырып өтсеңіз. Бізге не істеп жатқаныңызды айтыңыз.
– Біздің кеңсенің басты міндеті – пайдаланушыларды сенімді ресми ақпаратпен қамтамасыз ету. Біз статистикалық мәліметтерді жинаймыз және өңдейміз: өнеркәсіптегі өнімді өндіру және жөнелту көрсеткіштері, ауыл шаруашылығындағы егіс және жинау бойынша мәліметтер, инвестициялар, халық тұтынатын өнімдердің саны мен түрлері және әртүрлі салалардағы басқа да көптеген көрсеткіштер.
- Сіз тіпті адамдардың тамақтану әдеттерін қадағалайсыз ба?
– Біздің ауданда қандай темекі өнімдеріне басымдық берілетінін де білеміз (күлді). Біз есептерді талдап қана қоймаймыз, сонымен қатар адамдармен сөйлесетін және үй мекенжайларына баратын журналитстерді жалдаймыз. Кореспонденттер арқылы біз адамдардың компьютерді меңгеру деңгейін және интернетке қандай құрал-жабдықпен кіретінін анықтаймыз. Жұмыспен қамту және жұмыссыздық деңгейін зерттейміз, адамдар жұмыс іздеп жүр ме, жоқ па деп сұраймыз, жастар арасындағы жұмыссыздықтың пайызы мен жұмыс істейтін зейнеткерлердің санын анықтаймыз. Біздің бағыттардың бірі – үй шаруашылығының шығыстары мен кірістерін зерттеу. Бізде ауылда да, қалада да өнім басымдықтары туралы ақпарат бар. Біздің міндет — әртүрлі отбасылардың қалай өмір сүретінін білу.
– Жиналған ақпарат алу үшін адамдар сізге жиі жүгіне ме?
— Иә, көбінесе студенттер жүгінеді. Дипломдық жұмыстарды қорғау кезінде олар біздің материалдарымызды белсенді пайдаланады. Қарапайым адам осы аймақтың өмірі туралы көптеген қызықты ақпаратты таба алады. Мысалы, ең танымал сауалдар халықтың демографиясы мен ұлттық құрамына қатысты. Статистиканың бизнеске әсерін асыра бағалау қиын. Оның көмегімен сіз нарықтың нақты жағдайын, оның құрылымын, даму векторларын көре аласыз және салаға қандай факторлар әсер ететінін түсіне аласыз. «Пайданы болжау» әдісі, мысалы, бизнес статистикасы мен кірістің өсуін болжауды біріктіреді. Біз айтарлықтай көбірек деректерді өңдейміз — бұл өнімді өндіру, бөлу және айырбастау көрсеткіштері; саясат, мәдениет, денсаулық сақтау, білім беру, халықтың әл-ауқаты және қоғамдық өмірдің көптеген басқа аспектілері туралы деректер.
Біз айтарлықтай көбірек деректерді өңдейміз — бұл өнімді өндіру, бөлу және айырбастау көрсеткіштері; саясат, мәдениет, денсаулық сақтау, білім беру, халықтың әл-ауқаты және қоғамдық өмірдің көптеген басқа аспектілері туралы деректер.
– Ұжымда үш-ақ адам болса, осындай үлкен жұмысты қалай көтересіз?
– Кезінде басқармада ауыл мамандарын қосқанда отыз адам жұмыс істеді. Қазір бұрынғыдай қағаз жүзінде ақпарат жинамаймыз. Барлығы электронды түрде есеп береді және бұл біздің жұмысымызды жеңілдетеді, сондықтан бізге аз қызметкерлер қажет. Біздің басқармада Жанслу Кабылова, Зарина Компакова және Жамиля Есмурзина сияқты үздік мамандар жұмыс істейді. Олар кәсіпорындар мен ұйымдардың статистикалық есептілігін ұсынуға байланысты кез келген жағдайларға әрқашан түсіністікпен қарайды.
– Қазіргі таңда жұмысыңызда қиындық туғызатын факторлар бар ма?
– Соңғы уақытта көптеген кәсіпорындар есеп беруге тиісті жауапкершіліксіз қарайды. Бұл есептердің күрделілігіне немесе ақпараттың үлкен көлеміне байланысты болуы мүмкін. Олар, мүмкін, байқаусызда деректерді бұрмалайды, бірақ бұл біздің шағын командамыз үшін айтарлықтай жұмыс көлемін тудырады. Кәсіпорын қателері деректердің бұрмалануына немесе сенімсіздігіне әкеліп соқтырмауы үшін біз әрбір есепті тексеруіміз керек, бұл әкімшілік айыппұлға әкелуі мүмкін. Біз бәрін уақытында тексеруге тырысамыз. Тағы бір қиындық тудыратын мәселе - жеке кәсіпкерлерді (ЖК) табу. Олардың саны өте көп, екі мыңнан астам тіркелген. Кейбір жеке кәсіпкерлер жұмысын тоқтатты, басқалары жұмыс істемейді, бірақ барлығы есеп беруі керек. Барлық жеке кәсіпкерлер жылына бір рет есеп береді, мұны тоқсан сайын жүргізетін көліктерден басқа. Мәселе мынада, олардың көпшілігі жай ғана тіркелген, бірақ иелері міндетті есеп беруден хабардар емес. Олар берген байланыс телефондары жиі қолжетімсіз немесе ажыратылған. Бізге мұндай кәсіпкерлерді табу қиын, олар есеп бермегені үшін айыппұлдар барын білмеуі мүмкін. Сондықтан халыққа өтінішпен: келеңсіздіктерге жол бермеу үшін есеп беру мәселесінде мұқият және жауапкершілікпен болыңыз.
– Қорытынды ретінде сөз соңында не айтар едіңіз?
Көкжиектен ары қарай қарау үшін оған жету үшін қанша қадам жасау керектігін, жолда қандай кедергілер болатынын және оларды еңсеру ықтималдығы қандай екенін түсіну керек. Әрбір қадамның сәттілігі біз алатын ақпарат көлеміне байланысты. Ұзақ мерзімді перспективаларды құру кезінде әрбір істің аяғы апатқа әкелуі мүмкін. Өткенді бағалап, болашаққа көз жүгірткенде біз ең алдымен статистикаға жүгінеміз.
Статистика – біздің бүгініміз бен болашағымызды көрсететін айна. Берілген деректер неғұрлым дәл және толық болса, біз өмірімізді соғұрлым жақсы жоспарлап, дамыта аламыз. Әркімнің нақты есеп беруге жауапкершілігі – жалпы әл-ауқатқа қосқан үлесі болып табылады.