Аякөз Сұлтан
Осыдан жиырма жыл бұрын Қазақстанның Солтүстік өңірлерінде қазақ тілін білу құжат түрінде ғана жүргізілді. Көбінесе ол мектеп бағдарламасымен шектеліп, сабақтан немесе әжелермен кездесуден тыс уақытта әрең қолданылғанболатын. Бизнес және кәсіби салаларда орыс және ағылшын тілдеріне көп көңіл бөлінді.
Бүгінде жағдай күрт өзгерді. Тілді үйренуге деген қызығушылық артып, қазақ тілі күнделікті өмірде өзінің заң жүзінде лайықты орнын иеленді. Мерекелерде, ресми кездесулерде мемлекеттік тіл қарым-қатынастың үйреншікті бөлігіне айналды. Тіпті Жітіқара сияқты шағын қалалардың өзінде оны зерттеуге деген қызығушылық тұрақты, халық тілді меңгеріп қана қоймай, қазақтың бай мәдениетін тереңірек түсінуге ұмтылады. Бұл енді уақытша сән емес, адамның өзіндік ерекшелігін нығайту және қазіргі заманда әлемдегі бәсекеге қабілеттілікті арттыру болып табылады.
Қазақ тілі курстары
Жітіқара ауданындағы «Тілдерді оқыту орталығы» КММ-нің жұмысында оң нәтижесі байқалады. Осыдан 12 жыл бұрын қазақ тілі курстары ашылғанда, күтілген нәтиже қарапайым еді – алғашқы сабақтарға санаулы ғана әуесқойлар келіп жүрген болатын. Дегенмен, жыл өткен сайын тілді меңгеруге ниет білдірушілердің қатары артып келеді. Бүгінгі таңда Орталық өз жетістіктерімен мақтана алады: 970 адам курстарды сәтті аяқтап, сертификаттар алды. Жұмыс кестесінің тығыздығына қарамастан сабаққа уақыт тауып, ересек қызметкерлер курсқа қатысады.
Әрине, барлығы бірдей жетістікке жете бермейді. Бірақ оқуын жалғастырғандар тек теориялық білім ғана емес, өмірлерін өзгерте алатын практикалық құрал алады. Қазіргі уақытта Орталықта 480 адам білім алуда, бұл бағдарламаның жоғары өзектілігін дәлелдейді. Адамдар мұнда қағаз үшін емес, өз елінің мәдениеті мен дәстүріне тереңірек білу үшін келеді.
Орталықтың басты артықшылықтарының бірі — жеке көзқарас. Курс бағдарламалары әртүрлі дайындық деңгейлері бар студенттерге бейімделген — жаңадан бастаушылардан бастап, өз дағдыларын шыңдағысы келетіндерге дейін. Заманауи әдістер оқуды қолжетімді ғана емес, сонымен қатар қызықты етеді. Мұғалімдер тыңдаушылардың қажеттіліктеріне бейімделеді: егер жұмыстағы әріптестері сабаққа келсе, олар бағдарламаға мамандықтарына сәйкес келетін кәсіби терминдер мен тапсырмаларды енгізеді.
Кейбір жұмыс берушілер Орталық мұғалімдерін өз қызметкерлері үшін қысқа мерзімді оқытуға арнайы шақырады. Кеңсе қызметкерлеріне арналған бастама қазір такси жүргізушісінен бастап сатушыға дейін сан алуан мамандықты қамтиды. Бұл қазақ тілін білу өмірдің әр саласында маңызды құралға айналып келе жатқанын дәлелдейді.
Тығыз қарым-қатынас
Орталық жұмысының негізгі бағыттарының бірі – қазақ тілінде ауызекі сөйлеуді жаттықтыру бойынша іс-шараларды ұйымдастыру. Біліктілігін арттырып қана қоймай, сенімді қарым-қатынаста болғысы келетіндер үшін нағыз алаңға айналған «Сөйле taim» тілдік клубына ерекше көңіл бөлінеді. Клуб отырыстары тұрақты түрде өткізіліп, әртүрлі жастағы және мамандықтағы адамдарды тарта отырып, тілдік тәжірибе үшін ерекше атмосфера жасайды.
Кездесулердің тақырыптары әртүрлі. Мәселен, қыркүйек айының басында елімізде «Қазақстан халықтарының тілдері күні» аталып өтіліп, осы оқиғаға баса мән берілді. Бұл тәсіл қатысушыларға тілді жаттықтыруға ғана емес, сонымен қатар мәдени мұраға енуге мүмкіндік береді. Басқа күндері өзекті тақырыптар — жаңалықтар мен күнделікті өмірден бастап жеке қызығушылықтар мен дейін талқыланады. Бұл әртүрлілік сөздік қорыңызды кеңейтуге және әртүрлі тақырыптарда сөйлеуді үйренуге көмектеседі.
Клубтың ерекшелігі оның ойын формасында. Тәжірибелі мұғалімнің жетекшілігімен қатысушылар ойындарға, пікірталастарға, рөлдік ситуацияларға және диалогтарға тартылады. Дәстүрлі сабақтардан айырмашылығы, мұнда еркін қарым-қатынасқа баса назар аударылады. Клуб сөйлеу қорқынышын жеңуге және қазақ тілінде сөйлеудегі алғашқы қадамдарды жеңіл әрі табиғи етуге көмектесу үшін құрылған.
Басты мақсат – әрбір адам қателесуден қорықпай қазақша сөйлеуге тырысатын ыңғайлы және мейірімді орта құру. Және де бұл шынымен де жұмыс істейді: мұндай кездесулердің арқасында тілдік кедергілер азырақ байқалады және одан әрі оқуға деген мотивация тек өседі.
Үйрену жеткіліксіз, өмірде де қолдану керек
Орталық қазақ тілін оқытып қана қоймай, алған білімдерін іс жүзінде қолдануға мүмкіндік береді. Қызығушылықты арттырып, дағдыларын шыңдау мақсатында ұйымдастырылған көптеген іс-шаралар соның айқын белгісі.
Осындай шаралардың бірі – өңір тұрғындарының қазақ халқының білімі мен салт-дәстүрін сынайтын «Қазақшаңыз Қалай?» байқауы. Байқау тек бәсекелестік бөлігімен ғана емес, тіл арқылы Қазақстанның мәдениеті мен тарихымен тереңірек танысу мүмкіндігіне де назар аударады. Қатысушылар қазақтың салт-дәстүрлері мен мерекелері туралы түсінігін көрсетіп, мәдени тереңдік қосатын тіл ерекшеліктерін білуде жарысады.
Тағы бір айтулы оқиға – «Тіл шебері» байқауы, онда қатысушылар үш тілді – қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білу бойынша сайысқа түседі. Бұл шара әсіресе жастар арасында танымал, өйткені көптілділік қосымша мансаптық және әлеуметтік мүмкіндіктер ашады. Байқау тілдік қабілеттерді көрсетуге көмектеседі және қазіргі әлемдегі көптілділіктің маңыздылығын көрсетеді.
Балаларға ерекше көңіл бөлінеді. Балабақшалар арасындағы «Бала тілі бал» байқауы жас қатысушыларға қазақ тілінде ән айтып, өлең оқу арқылы өз ойын жеткізуге мүмкіндік береді. Мұндай іс-шаралар балалардың тілге деген сүйіспеншілігін дамытады және мәдени дәстүрлерді ерте танып білуіне ықпал етеді. Үздік қойылымдар дәстүрлі түрде балалар мен олардың ата-аналары үшін маңызды оқиғаға айналған. Балаларды қорғау күніне арналған мерекелік іс-шараларда көрсетіледі.
Аталған байқаулардан бөлек, Орталық қазақ тілі мен мәдениетін насихаттауға бағытталған басқа да шараларды тұрақты түрде өткізіп тұрады. Оның ішінде тақырыптық викториналар, ұлттық ойындар бойынша шеберлік сабақтары, мәдени мұраға арналған семинарлар бар. Осы іс-шаралардың арқасында мұнда әрбір адам өзіне қажетін алады, сонымен қатар қазақ тілін үйрену күнделікті өмірдің маңызды бөлігіне айналған.
Қазақ тілі оңай әрі қызықты!
Көптеген адамдар қазақ тілін үйрену қиынға соғады деп қорқады. Дегенмен, мұғалімдер: «Ең бастысы — қызығушылық және дұрыс әдістеме, ал оқу қызықты және қарапайым жағдай» деп сеніммен айтты. Бүгінде әркім өз ата-бабасының тілін танып, ұрпақтар даналығын тарихы терең сөз арқылы бойына сіңіруге мүмкіндік алып отыр.