Қазіргі Жітіқараны өнеркәсіптік орталық ретінде сөз еткенде, бір кездері мұнда бәрі енді ғана басталғанын елестету қиын – алтынның жарқырағаны күннің нұрымен шағылысатын. Осылайша, алтын іздеушілер 20 ғасырдың басында алғаш рет талшықты минералды хризотилді байқады, ол кейінірек бүкіл қаланың өмірінің негізіне айналды.
Кен орны мен «Қостанай минералдары» кәсіпорнының тарихын оның бастауында тұрған тұлғаларсыз айту мүмкін емес. Солардың бірі – Жітіқарада жер байлығын барлаушы деген сөздің синонимі болып есімі ел аузында жүрген Низами Джафаров. Бүгін ол былай деп есіне алады: 
«Осының бәрі өткен ғасырдың басында Шортанды жағасынан алтын іздеген кезде басталды. Шұңқырдан күтпеген жерден табылды — бұл минералды жылтырлығы үшін алғашында алтынмен шатастырған. Бірақ мұқият тексере келе, бұл басқа нәрсе екенін түсіндік. Талшықты құрылымы, серпімділігі, ыстыққа төзімді. Картада «асбест» белгісі алғаш рет осылай пайда болды.
Хризотил асбест құрамын 1915 жылы В.А. Вознесенский. 1927 жылы хризотилді асбест бойынша аумақты бағалаудың бірінші әрекетін А.Н. Гейслер Алғашқы ашылулардан кейін жүйелі геологиялық барлау жұмыстары басталды. Бұл бөліктерде толыққанды кен орны, яғни пайдалы және өнеркәсіптік ауқымда өндіруге болатын пайдалы қазбалардың шоғырлануы белгілі болды.
Бұл тарихтың алтын беттері – кәсіпорынның өркендеуінде басты рөл атқарған геолог әйелдердің есімдері. Өткен ғасырдың елуінші-алпысыншы жылдарында барлау жұмыстарын жүргізіп, аралық және қорытынды есептерді дайындағандар Нина Сергеевна Черемных пен Лидия Яковлевна Шишкова болды. Олардың есептеулері бойынша өнеркәсіпті дамыту қолға алынды. Осы есептердің арқасында біздің кен орнымыз хризотил қоры жөнінен дүние жүзінде үшінші орында тұрғаны баршаға белгілі болды.
 Бір қызығы, Ұлы Отан соғысы жылдарында өнеркәсіп түгелдей дерлік майдан қажеттіліктеріне қайта бағытталып жатқанда, Жітіқара қаласының төңірегінде, сондай-ақ құрамында алтыны бар және темір кені бар аймақтарда хризотилді барлау жұмыстары тоқтаған жоқ. Барлауда жұмыс істейтін геологтар жұмылдырылмады, сондықтан пайдалы қазбаның қорғаныс өнеркәсібі үшін маңыздылығы жоғары бағаланды. Басынан бастап хризотил стратегиялық шикізат болып саналды, ол әртүрлі салаларда сұранысқа ие болды — қорғаныстан машина жасауға дейін, құрылыс материалдарын өндіруден оқшаулау технологияларына дейін.
Бір қызығы, Ұлы Отан соғысы жылдарында өнеркәсібі түгелдей дерлік майдан қажеттіліктеріне қайта бағытталып жатқанда, Жітіқара қаласының төңірегінде, сондай-ақ құрамында алтыны бар және темір кені бар аймақтарда хризотилді барлау жұмыстары тоқтаған жоқ. Барлауда жұмыс істейтін геологтар жұмылдырылмады, сондықтан пайдалы қазбаның қорғаныс өнеркәсібі үшін маңыздылығы жоғары бағаланды. Басынан бастап хризотил стратегиялық шикізат болып саналды, ол әртүрлі салаларда сұранысқа ие болды — қорғаныстан машина жасауға дейін, құрылыс материалдарын өндіруден оқшаулау технологияларына дейін.
1975 жылдан бастап мамандандырылған геологиялық барлау партиясы жұмыс істейді. Атауын өзгертуге қарамастан, дәл осы ұйым ондаған жылдар бойы жедел барлаумен, кен сапасын бағалаумен және жаңа кен орындарын іздеумен айналысты. Бүгінде ол «Асбест ГРП» ЖШС атауымен танымал және оны Низами Наджаф оглы басқарады.
Осы уақыт ішінде геологтар асбесттің таралу тереңдігін зерттеп қана қоймай, оны өндірудің тиімділігін арттыру мүмкіндіктерін де бағалады. Өйткені, кен орындарының тереңдігі ұлғайған сайын шығындар да өсіп, нарықтағы бәсекелестік күшейе түседі. Геологтар 800 метр тереңдікте ұңғымаларды бұрғылап, кен орнының қапталдарынан жаңа кен орындарын іздеп, әр түрлі ұзындықтағы асбест сұранысына қарай жоспарларды түзетіп отырды.
«Кеңес дәуірінде асбест халық шаруашылығында жаппай қолданылса, бүгінде ол белгілі бір сапада және шектеулі мөлшерде ғана қолданылып жатыр, бұл нарықта сұранысқа ие талшықты өндіру мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін кен орнының әрбір учаскесін мұқият зерделеуді қажет етеді», — дейді сұхбаттасымыз.
Нарық жаңа шарттарды талап етеді, бірақ депозит әлі де өмір сүреді. Оның қоры сенімді, ал хризотилдің сапасы жоғары. «ҚМ» АҚ зауыты бүгінгі күні де жаһандық бәсекелестікке төтеп беріп, жер қойнауындағы қорларға 10-15 жыл сайын аудит жүргізіп, жоспарларды түзетіп, өндіру мен өндіру технологияларын жетілдіреді.
Низами Наджафоглы хризотил дағдарысқа төзімді минерал екенін атап өтеді. Көптеген компаниялар экономикалық дауылға төтеп бере алмаса, KM компаниясы бейімделіп, технологияларды жаңартып, нарықта қала алды. Бұл кен орнының әр учаскесін ондаған жылдар бойы зерттеп келе жатқан басшылықтың, еңбек ұжымының, бүкіл ғылыми мектептің сіңірген еңбегі.
«Бәрін зерттедік деп айта алмаймыз, геология тоқтап тұрған жоқ.Өніміңіз нарықта қалсын десеңіз, жер қойнауын да, тұтынушылардың сұранысын да зерделеу керек. «Бұл мәңгілік процесс», — дейді геолог, өмірі мен тағдыры осы өлкемен s, тағы да таласып, қайта есептелді Бұл – күштің, білімнің және адалдықтың хикаясы Ал бүгінде алғашқы ұңғымалардың бұрғылануына 80 жылдан астам уақыт өтсе де, «Қостанай минералдары» өмір сүріп, дамуын жалғастыруда – өйткені бір кездері біреу алтын емес, одан да көп нәрсені көрген.
«Кеңес дәуірінде асбест халық шаруашылығында жаппай қолданылса, бүгінде ол белгілі бір сапада және шектеулі мөлшерде ғана қолданылып жатыр, бұл нарықта сұранысқа ие талшықты өндіру мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін кен орнының әрбір учаскесін мұқият зерделеуді қажет етеді», — дейді сұхбаттасымыз.
Нарық жаңа шарттарды талап етеді, бірақ депозит әлі де өмір сүреді. Оның қоры сенімді, ал хризотилдің сапасы жоғары. «ҚМ» АҚ зауыты бүгінгі күні де жаһандық бәсекелестікке төтеп беріп, жер қойнауындағы қорларға 10-15 жыл сайын аудит жүргізіп, жоспарларды түзетіп, өндіру мен өндіру технологияларын жетілдіреді.
Низами Наджаф оглы хризотил дағдарысқа төзімді минерал екенін атап өтеді. Көптеген компаниялар экономикалық дауылға төтеп бере алмаса, KM компаниясы бейімделіп, технологияларды жаңартып, нарықта қала алды. Бұл кен орнының әр учаскесін ондаған жылдар бойы зерттеп келе жатқан басшылықтың, еңбек ұжымының, бүкіл ғылыми мектептің сіңірген еңбегі.
«Бәрін зерттедік деп айта алмаймыз, геология тоқтап тұрған жоқ.Өніміңіз нарықта қалсын десеңіз, жер қойнауын да, тұтынушылардың сұранысын да зерделеу керек. «Бұл мәңгілік жұмыс», — дейді геолог, біреудің өмірі мен тағдыры осы өлкемен осы жермен байланысты. 
Кен орындарының тарихы тек пайдалы қазбалардың тарихы емес. Бұл сенген, іздеген, оқыған, абдырап, қателескен, дауласып, қайта оқыған адамдардың әңгімесі. Бұл құдіреттің, білімнің және адалдықтың тарихы.
Ал бүгінде, алғашқы ұңғымалардың бұрғыланғанына 80 жылдан астам уақыт өтсе де, Қостанай минералдары өмір сүріп, игерілуде — ақыр соңында біреу алтынды емес, одан да көп нәрсені көрген.