Карина Әлжан

   Еліміздің Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қоғамымызды әділетті Қазақстан құруға бағыттап, дамудың басым бағыттарының бірі қазақстандықтарды әлеуметтік қорғау және олардың жұмыспен қамтылуына жәрдемдесу саласы болып табылатынын бәріміз білеміз. Бұл бағытта Жітіқара ауданында қандай жұмыстар атқарылып жатқаны туралы бізге аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің  «Халықты жұмыспен қамту орталығы» КММ директоры Амангелді Ержанов айтып берді. 

 – Білуімізше, мемлекет жұмыссыз азаматтарды жұмыспен қамтуды ұйымдастыруға үлкен көңіл бөледі. Амангелді Сапарұлы, айтыңызшы, халықтың бұл санаты қандай қолдау шараларына сене алады?
 – Ең алдымен, бұл жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шаралары – уақытша жұмыс орындары, оның ішінде қоғамдық жұмыстар мен субсидияланатын жұмыс орындары. Сонымен қатар, жұмыссыз азаматтар жұмыс берушілердің өтініші бойынша немесе тікелей жұмыс орнында оқу орталықтарында тегін кәсіби қысқа мерзімді оқуға өтініш бере алады. Сондай-ақ, халықтың әлеуметтік осал топтары арасынан жұмыссыздар кәсіпкерлікті дамытуға 400 АЕК көлемінде өтеусіз грант алуға өтініш бере алады. Жұмыс берушілердің өтініші бойынша жүзеге асырылатын жұмыс орындарын субсидиялауға баса назар аударғым келеді. Бұл алгоритм жұмыс іздеушілерге жан-жақты қолдау көрсетуге мүмкіндік береді, оның ішінде 295 адам қазіргі уақытта еңбек биржасында тіркелген, сонымен қатар жұмыссыздық деңгейіне де жақсы әсер етеді (Ұлттық статистика бюросының мәліметтері бойынша, біздің республикада 2022 жылға арналған жұмыссыздық деңгейі) аудан бойынша 5% құрады. Тағы бір қолдау шарасы – ай сайынғы жұмыссыздық бойынша жәрдемақы төлеу, ол бұрынғы жұмыс орнындағы жалақының 45 пайызын құрайды және алты ай ішінде төленеді. Сондай-ақ биылғы жылы жұмыссыз жастардың 2,5 пайыздық несиені кепілдендірілген кейінге қалдырылған төлеммен ала алатынын атап өткім келеді. Егер жоғарыда аталған гранттар кепілді талап етпесе, онда жеңілдікті несие алу үшін кепіл қажет, бірақ оны үшінші тұлғалар да бере алады, бұл несие алуды айтарлықтай жеңілдетеді.
 – Ал жұмыс орындарын субсидиялау қандай нақты мүмкіндіктер береді? Бұл алгоритм қаншалықты тиімді және ол қанша уақытқа созылады?
 – Жұмыс орындарын субсидиялау – жұмыссыз азаматтарды қолдау ғана емес, жұмыс берушілерге де нақты көмек деп түсіну керек. Субсидиялау – бұл кәсіпкердің жұмыскердің жалақысы бойынша шығындарын ішінара немесе толығымен мемлекет есебінен өтеуге мүмкіндік беретін механизм. Жұмыспен қамту орталығы ұсынатын қызметтер, оның ішінде субсидияланатын жұмыс орындарын құру және оларды қарау туралы өтініштер «Еңбек» онлайн-платформасы арқылы жүзеге асырылатынын атап өткім келеді, бұл қағаз айналымынан құтылуға және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін барынша азайтуға мүмкіндік береді. Жыл басынан бері ауданымыздағы жұмыс берушілерден көптеген өтініштер түсуде, олармен келісім-шарттар жасаудамыз, соған сәйкес олар белгілі бір міндеттемелерді орындауы керек, оның негізгісі кейіннен тұрақты жұмысқа орналасу болып табылады. 
– Жұмыс орындарын субсидиялау бірнеше бағытта жүргізілетінін білеміз. Олардың әрқайсысын қарастырайық. Қоғамдық жұмыстардан бастайық... 
– Қоғамдық жұмыс – халықты жұмыспен қамту орталықтары ұйымдастыратын еңбек қызметінің түрі, ол жұмыскерлердің алдын ала кәсіптік даярлығын талап етпейді және оларды мемлекеттен 100 пайыз субсидиялау арқылы уақытша жұмыспен қамтуға бағытталған қоғамдық пайдалы бағытты ұстанады. Негізінен бұл қалада да, ауылда да ұйымдастырылып жатқан абаттандыру, аумақтарды тазалау, көгалдандыру жұмыстары. Жобаның ережесіне сәйкес, қоғамдық жұмыстардың жалақысы 20 АЕК кем болмауы тиіс. Бұл ретте жергілікті атқарушы органда жалақының жоғары деңгейін белгілеу құқығы сақталады. Ауданымызда бұл көрсеткіш 26,1 АЕК құрайды. Алайда, әлеуметтік жұмыс орындары сияқты қоғамдық жұмыстар Жетіқара тұрғындары арасында ерекше танымал емес, өкінішке орай, жұмыссыздар арасында тәуелділік жиі кездеседі. Соның салдарынан ағымдағы жылдың басынан бері 89 адам қоғамдық жұмыстарға тартылса, оның ішінде 20-ға жуық адам негізінен еңбек тәртібін бұзғаны үшін жұмыстан шығарылды. 
– Қоғамдық жұмыстар мен әлеуметтік жұмыстардың айырмашылығы неде?
 – Негізінде әлеуметтік жұмыс орындары да бір жылдан аспайтын уақытша жұмыс орындары болып табылады. Бірақ бұл жерде жалақы деңгейін жұмыс беруші белгілейді, ал мемлекеттен түсетін субсидия пайызы 35 пайызды құрайды. Дегенмен, бүгінгі таңда бұл жоба бойынша жұмыспен қамту деңгейі төмен – небәрі 9 адам. Бірақ біз бұл жұмысты жалғастырудамыз, соның ішінде жұмыссыздарды қысқа мерзімді кәсіптік оқуға жібереміз.
 – Ал «Жастар тәжірибесі», «Алғашқы жұмыс» сияқты жобалар ауданымызда қалай жүзеге асып жатыр?
– Бұл екі жоба жас мамандарды қолдауға бағытталған және мемлекет тарапынан 100 пайыз субсидияланады. Мұндағы жалақы кем дегенде 30 АЕК (103 500 теңге) мөлшерінде белгіленген. Сәуір айының соңында жастар тәжірибесіне 4 адам, бірінші жұмыс орнына 2 адам жұмысқа орналастырылды.  Жастар тәжірибесінен өту  мерзімі 12 айды құраса,  алғашқы жұмыс орны бойынша -18. Жоғарыда аталып өткендей  жоба мерзімі аяқталған соң жұмыс беруші оларды жұмысқа орналастыруы қажет. Бірақ, осындай  берілген жұмыс орнын жастардың  өз еркімен тастап кету  жағдайлары бар. Сонда заңмен бекітілген ережелерге сәйкес олар енді белсенді жұмыспен қамту шараларының мүмкіндіктерін пайдалана алмайды. Бұл ретте жұмыс беруші өз міндеттемелерін бұзса, жобаға жұмсалған қаражатты мемлекетке қайтаруға мәжбүр болады.
 – «Ұрпақтар келісімшарты» және «Күміс жас» жобалары да назар аударуға тұрарлық, айтыңызшы, олардың ерекшеліктері қандай?
 – «Ұрпақтар келісімшарты» жобасы аясында оқу орындарының түлектері үшін жұмыс орны ашылып, 6 айға 30 АЕК көлемінде субсидияланады. Бұл ретте тәлімгер жұмыс орнын тастамайды, жалақысын алып, білімі мен тәжірибесін мұрагеріне береді. Биыл бұл жоба бойынша 2 адамды жұмыспен қамту жоспарлануда. «Күміс жас» жобасына  келетін болсақ, бұл жоба аға буын өкілдерін (50 жастан асқан) қолдауға, оларды тұрақты жұмысқа орналастыруға бағытталған. Бұл ретте, жалақыны субсидиялау пайызы 60-70% аралығында, бірақ 36 ай ішінде 30 АЕК-тен аспайды. Бүгінгі таңда бұл жоба бойынша 13 адам жұмысқа орналастырылды. 
– Жұмыс орындарын субсидиялаудың осы бағыттарының әрқайсысы бойынша жұмыспен қамту уақытша болып табылады. Олардың қызметі аяқталғаннан кейін, бұл орындарда жұмыс істейтіндердің қандай бөлігі  жұмысты жалғастырып қалу мүмкіндігіне ие?
 – Иә, біз осындай мониторинг жүргіземіз, жұмыс берушілер мен қызметкерлер өз міндеттемелерін қалай орындап жатқанын қадағалаймыз. Мен бірден айтайын, барлық қызметкерлер қалмайды. Жұмыс берушілер жоба аяқталғаннан кейін жұмыс орындарын жауып тастайды. Бірақ бұл олардың рейтингіне өте зиянды әсер етеді, өйткені «Еңбек» электронды биржасының ақпараттық жүйесі бақыланады және талданады, бұл болашақта одан әрі ынтымақтастыққа да, субсидияланатын жұмыс орындарына қатысуға өтініш беру тәртібіне де кері әсерін тигізуі мүмкін.
 – Әңгімеңізге рахмет!